Corticoid được coi là một thần dược. Tuy nhiên khi bị lạm dụng, hoặc sử dụng không đúng, nó cũng gây ra khá nhiều tai biến, vì thế người ta ví nó như một con dao hai lưỡi mà lưỡi nào cũng sắc.Hội nhà thuốc, quầy thuốc Việt Nam sẽ viết về chủ đề : Corticoid con dao hai lưỡi, lưỡi nào cũng sắc với 6 phần. Mọi người cùng chú ý theo dõi nhé !
Phần 1⃣: Nguồn gốc và bản chất của corticoid :
⚛ Corticoid còn gọi là glucocorticoid (cortisol và hydrocortisol) là các hormon của tuyến thượng thận, chúng được tiết ra từ các tế bào lớp bó (zona fasciculata) của vỏ tuyến thượng thận.
⚛ Đây là hormon vô cùng quan trọng, bắt buộc đối với sự sống và được coi là “hormon stress”. Bình thường tuyến thượng thận tiết lượng hormon steroid với nồng độ cao nhất vào máu vào khoảng 8 giờ sáng, sau đó giảm dần và thấp nhất vào nửa đêm về sáng rồi lại tăng dần. Nồng độ cortisol trong máu lức 8h sáng khoảng 6,6-19,3 mg/l, và 16h vào khoảng 2,3-12,3 mg/l.
⚛ Vỏ thượng thận bài tiết corticoid dưới sự điều khiển của trục dưới đồi – tuyến yên -tuyến thượng thận. Nồng độ cortisol trong máu giảm là yếu tố kích thích vùng dưới đồi thị tiết CRH, đến lượt CRH kích thích tuyến yên bài tiết ACTH, ACTH kích thích vỏ thượng thận phát triển và bài tiết cortisol.
⚛ Nồng độ cortisol trong máu tăng là yếu tố ức chế vùng dưới đồi (con đường feedback dài), và tuyến yên (con đường feedback ngắn) làm ngưng tiết CRH và ACTH. Đó là cơ chế feedback nhằm giữ mức hormon trong máu ổn định. Mỗi ngày cơ thể tiết độ 15-25 mg cortisol, khi có stress lượng này tăng gấp 2-3 lần, thậm chí đến mười lần so với bình thường.
↪ Vì vậy, khi ta đưa corticoid vào cơ thể trong thời gian dài theo cách nào đó làm duy trì nồng độ corticoid trong máu trên mức sinh lý sẽ làm ức chế tiết CRH và ACTH gây teo vỏ thượng thận và suy tuyến thượng thận.
Về nhịp bài tiết ngày đêm, cortisol trong máu tăng từ 4 giờ sáng đạt tới mức cao nhất lúc 8 giờ sáng, sau đó giảm dần đến 12 giờ đêm là thấp nhất. Vậy tuyến thượng thận “ngủ” về đêm, nếu ta uống thuốc vào buổi chiều tối tuyến thượng thận bị ức chế suốt ngày và nếu tình trạng ấy kéo dài nhiều ngày sẽ gây suy teo vỏ thượng thận. Vì vậy, khi sử dụng corticoid kéo dài chỉ nên uống vào buổi sáng hoặc dùng thuốc cách ngày.
